SARA ru kuari pati gari sunge na ki aria tiri ku uroyo. Gari aboro sunge namanga sunge na ngbarago na ki du zaza tii gari ngbe mbatayo. Gi wenesino dee nangia Sara re aima manga papara gari sunge a. Mo de nga kpia ri berãro yo ri ni wege aberi, ka wega agu aba naigirã. Si ima rengba ka du nga ri ni ima digo ni ni rurungu abangiri gu bamburoko nangia kpuyo. Agu akpoto ameme nadu wa roko aima tona ka gberã be uru na mai, si kini tingidi Sara na pa wai i nadi regbo kuti gu raka nga ga ta kuari. Fuo bebere uru ima susa, awere, uru nandu kaa ti. Ri ni ima bi Abarayama * ko ni mere wiso, na ri nangera a kina kuti gu gene ko anaandu ngbaha. Wa kumbari aandu kurii gu bagangara yo du mbembedi nayo, ri tona moma ti ngbari.

Badungu agarã ima susa wa Abarayama adi gako badungu aborokporo dunduko ki si gu di na yo nangia Ferata ku Kanana yo. Sara aima fu tiri ka songoda kumbari kuti gi nduge ri aainongo wari ri andu kuhoni re ya, bambiko ri aima inoho nga si aaida ko ringbisi nyanyakipa sunge rogo ga Yekova ringbisapai yo tipa ka vunga nyanyakipa ngbatunga na ni rikaaboro. Gini paparaha tie ka Sara arengbe ka mangaha? Ri angia irazangada, na garãri angia 75. Ri aima rengba ka bakabangiriri nga, ‘Wai gu rengbe ga Yekova kidohe kada ti rengo mi ki ngia dia Abarayama?’ Ani ima rengba ka rugatirani na pa gari bakabangirise—watadu zanga hipai.

Ti kura aregbo, ani naabakabangirani abaka tipa gini regbo ga Mbori akidohe nika da ti rengo. Ani naazanga hipai azanga ti gu regbo ani apido gu maabangirise ani abihe na nyanyakipaha si digisi tihe. Ginipai rengbe ani ka wirikaha ti gu idapase nangia ga gi dee re?

Agi aborokporo re ayego barambeda Ezipeta yo. (Bambata Pai 13:1-4) I azi bataya Betere yo ku uroyo, watadu Ruza yo, a wa aKanano aayambaha. Rii gi gangara sende naadu na kpasakpasa riihe re, Sara aima rengba ka bi pa nyaka Ringara Mokido. Agbaria nga ga aKanano adu yo gbiati agene, agu aboro nanaandu tuturũ ku rogo kura aringara anaandu ngbaha. Sara abi gi ba kpakpu arago re, ono si adunga wa gari ringara te. Ri asono Ura yo, rogo gu ringara nangia Mesopotamia baturoho adu nga amairo 1,200 du nga (akirometere 1,900) Ri ambu badungu agumeri kina yo, bawene kumukokumuko ringara na babagaahe gbiati babaga agu ahe i anaaye nani rogo kura aringara, na kpuri adu ni bawenehe na nyanyaki rii abambu yo gbiati ndugu, na ime kidu kina kporo! Ono tie, ka ani aberãpa Sara nga ri aaberã tipa kina gu wene raka ri arakihe mbu ri tooni, gure nga ani ainongo gi ga Mbori dee re te.

Mo bingo gupai ga Mbori toro adu kugii gu mokedi nangia Pauro ko kehe fuo susa agarã 2,000 kusa. Ni fura ko tipa gu idapase nangia ga Sara na Abarayama, ko aya: “Si ngia pa gu ringara i akuru rogo ho naakii bangiriyo ni rengo, ka gene karaga tiyo koyo adu ni zaza ha fu yo.” (AEbere 11:8, 11, 15) Si ngia Abarayama watadu Sara boro ho dagbayo naangera kusayo na nyemuhe te. Ka i amoiberã yo kaa berã tipa  kina gupai re, ka i aima diaberã ka karaga tiyo ku kpuyo yo. Ka i adu kina Ura yo, ka i aima zanga gu bakere momu Yekova afuhe fuyo. Na ka payo aima go kusayo berã aboro yo kuba gupai nga i du ni wene kpiapai nga ga idapase nga gu naima zio ngbadu dungu amirioni aboro yo areme.

Kuba gupai nga Sara ningere kusayo, ri aangera kina kumbatayo. Sidu, ri aaundo kumbari kindi rogo gi ringara i aaraka rogoho tipa guru rago re, ka undo ko ni mbakada ri bara bamburoko, nduge na anya, na kini mbakadi gu bataya i ani zihe berewe. Sidu, ri ahi dungu akpakarapai gbiati aariapai. Yekova azambuasi gako kidohe fu Abarayama—ono zanga fura tipa Sara!—Bambata Pai 13:14-17; 15:5-7.

Ni yangaraha, Sara adiberã ka gumba gupai fu Abarayama ri aima tona ni berẽkuriihe. Mo de nga kpia kpakpuri yo ri ni bakibangiiri nga: “Were, mo ngere, Yekova aka na pa batika be re.” Fuoho, ri kini sana kumbari tipa ko di gari moyambu nangia Agara ka batika na ri. Ya mo mo rengbe ka berãpa ga Sara gberãrago ri ni sana kumbari ko mangi gipai re? Gu sanahe re ima rengba ka kpakara bangiro areme, ono si aadunga ni gbegberẽpai ti gu regbo re kumba rogo adee ue te, watadu ka du na debadia beni tipa ka vunga di kumbo te. * Ya mo si rengbe ka du nga Sara aaberã gupai nga, ngba gi gene re du ga Mbori ringbisapai tipa ka vunga gu rikaaboro Mbori akidopa yo rogo Abarayama yo ni ka digiso tihe ngbaha? Ka si avura du kina wai, ri aima kpinyemu ka manga gi kpakarakpakarapai re. Wai gu Abarayama amangipai sa gipai re? Ani nageda gupai nga ko ‘agi sangba Sara.’—Bambata Pai 16:1-3.

Ya mo gu pangbanga re nayugo gupai nga Yekova du nafõ Sara ri mangi gipai re? Oó. Kuba gure, gupai ri amangihe re aayugo gu bipai nga ga aboro. Ri aberẽ gupai nga Mbori du nasia gari arungo, ka ri aberãnga gupai nga ko ima rengba ka manga kurapai ya. Ga Sara berãpai tipa gipai re aima rengba ka ye na igirã gbiati arungo furi. Wa si avura duwo, gupai ri amangihe re ayugu gupai nga ri angianga boro gbangbati te. Rogo gi zegino aboro amaa kina agu apai i kpinyemuhe mbatayo re, ya mo ga Sara zanga gbangbati airiwongo tiro te? Ka ani moi ga Mbori ringbisapai mbatayo fu gaani nyemupai, ani nawirika ga Sara kpiapai.

Fuoho aaimanga te, Agara ki du na vuse be Abarayama. Ri kini tona kaa berã gupai nga pa du ri na vuse asa ri na nyanyakipa ri ti Sara, ri kini tona bisirapa naira ri. Nairiwo gu gberãrago gi irazangada nangia Sara re adu rogoho! Mbiko gu undo nangia ga Abarayama gbiati ga Mbori, Sara ado Agara kusayo rogo gbuko yo. Ri ado ri agarã naima susa fuo vunga ri  Yisamaere. (Bambata Pai 16:4-9, 16) Gu yangara regbo Yekova afura na yo ti ni berewe, garã Sara adu nga 89 garã kumbari ki ngia 99. Nairiwo gu pangbanga i agihe re!

Berewe, Yekova akido bakureako nangia Abarayama ki ya, Ko nika ngeesa ngbatunga ko. Mbori aima aria rimoko a. Da ti gi regbo re, i aini ko ti gu rimo ko nangia Abarama. Ono Yekova afu gu rimo fu ko nga Abarayama, du rogo yo nga, “Ba fu Rimbasa Arikaaboro.” Ti bambata regbo, Yekova ayugu gu bangiriba Sara arẽ rogoho. Ko aria rimori ti Sarai rogo yo arengbe ka du nga “totorotototoroto,” kuti Sara, nga gu rimo ani naima inoho areme. Rogo gu rimo yo nga Sara nga gine? Rogoho yo nga “na abakindo”! Yekova agumba ndu gupai ko asia gi rimore ti ni fu gi bawene sino dee re ki ya: “Mi afu maku fu ri, ki fu kumbagude foro rogo ri yo ku ri he. Mi afu maku fu ri, ri ki du ni na fu arikaaboro; abakindo angbatunga aboro akura rogo ri yo”—Bambata Pai 17: 5, 15, 16.

Si adunga wiri Sara du ni ka digiso ga Yekova mozunga ni vunga gu ngbatunga nga gu nika fu maku fu arikaaboro dunduko! Gu rimo Mbori asiaha fu gu kumbagude re angia Yisaka, rogo yo angia “Mongo.” Ho Abarayama aini pa ga Yekova ringbisapai ni tipa ka fu maku fu Sara ri vungu gude, ko “ki tumusa ni kpakpuko ku sende ki mamu.” (Bambata Pai 17:17) Iriworago aima ti tiko na ko kidu na bakere ngbarago. (ARomo 4:19, 20) Na tipa Sara ti gari?

Si aaimanga te, akumba biata ni ayeaye aye ku rogo ga Abarayama bamburoko. Si angia regbo faa uru, gi gbinza arogotise re andu ni ipo ka dia agu agino re kugume. Abarayama ki ya fu Sara: “Mo mbákadi fufurũ ngungo wa aritere 37 ni ipo, ki fio ho, ki zo kpokuta.” Dia aboro kugume anaakoda bakere sunge mbata kusayo. Abarayama aambunga asunge dunduko fu kina diako te; ko andu ni ipo ki imi wiri fogo bagara na ki mbakadi bakere riahe gbiati mbirimbirihe. (Bambata Pai 18:1-8) Si aye ka da kusa nga agi “akumba” re angia ga Yekova amaraika! Gi pangbanga re aima du rii Pauro yo ho ko aake gupai ni nga: “Ka bangironi gó nga tipa yugo nyemuse fu agu aboro naye koyo du oni ni ya; bambiko be gi pai re agu yo arogo amaraika ku gume, ka i aina nga ha ya.” (AEbere 13:2) Ya mo mo rengbe ka wirika gi wene kpiapai nga ga dia aboro kugume Abarayama na Sara amoi he re?

Ho amaraika agumba pa ga Mbori mokido ni berewe fu Abarayama nga Sara nika vunga kumbagude, ri asungu tii bamburoko yo kaa giaha, ka ri ainongo gupai i aafura tipaha ya. Gu berãpai nga ri vungu na gu garã ri adu na ni re adu fu ri wakina pa wia, pai ho ka ri amangihe te—ri kini momu ku kpotoriyo, ki ya: “Awere wa du mi ni gbinza re wa du kumbami ni gbinza ko a, ka rago ngba ti re?” Maraika arugu ga Sara berãpai na gu sanahe nga, “Ka pai gasi Yekova?” Ri amangipai ni gunde, tipa ka banda tiri, kina wai aboro ni namangapai. Ri atikango ki ya: “Mi amama nga te!” Maraika ki karagapai ki ya: “Oõ, ono mo nimamu.”—Bambata Pai 18:9-15.

Ya mo pa mama Sara ayugu gu gopai nga idapase aadunga tiri te? Wagusa te. Ziazia Kekeapai naya: “Mbiko idapase Sara adi ome tigari rengbe na du na mobara ho garãri asusi ni gbe, bambiko ri aidi pa gu ko nakido he, ya ko asa nga gako pai te.” (AEbere 11:11) Sara aima ino Yekova, ri aima ino gupai nga ko nadigiso gu kidohe dunduko ko na kido ho. Da dagbarani yo aidanga ngbatunga gu bakere idapase re ya? Ani dunduko si aida ani ini gu Mbori nga ga Ziazia Kekeapai ko wenengai. Wa ani nika mangaha wo, ani nika bi gupai nga Sara aduadu na rengo beri ka du na gu idapase ri adu na ni. Yekova nirengo ni ruru ko na ko nadigiso gako kidohe dunduko—ti kura aregbo, ko namangaha ngba gu gene naba kina iriwopai tirani, watadu mongo!

Ho gara Sara adani nga 90, ri atona gbia ngbarago niyangaraha ti gupai ri aima tona ni pidihe rogo gari raka yo naabaha. Ri avungu kumbagude fu kumbari fuo dungu agarã, Abarayama ayambu rimoko nga Yisaka, watadu “Mongo,” a wa Mbori agumbaha. Ani ima rengba ka de kpia Sara na mongo kpakpuri yo ri  ni ya: “Mbori ba mongo ti re; agu aboro dunduko ka agia ha, ani amáma amama na yo.” (Bambata Pai 21:6) Gi iiriwo pa gamahe be Yekova re afu ngbarago furi da ti kpio ri. Ono tie, si aima ye na bakere tindiro fu ri.

Ho garã Yisaka ada ni nga bisue, gako aborokporo amangi pumbo fuko tipa wa ko ambu ha mai. Apai aandunga dunduko wenengai te. Ani nageda gupai nga, Sara “ki bi” gbegberẽ sino. Yisamaere nangia wiri Agara garãko adu nga 19, ko ni sangi pai kuti Yisaka. Kungbo wia nangia gipa re te. Ga Mbori toro adu ku gii gu mokedi nangia Pauro ko yambu gi ga Yisamaere sino re nga rungosiro. Sara aabingo gipai re nga si angia kungbo mbaro gbua te ono si angia: kere serã he tipa pa du wiriri nangia Yisaka wenengai. Sara aima inoho wenengai nga pa nyakapa Yisaka aima susa ga kungbo gude; ko angia rifungura rogo ga Yekova ringbisapai yo. Si du ri adi wingbaduse ti ni ki fura fu Abarayama zanga gunde. Ri asana ko ko do Agara na Yisamaere kusayo.—Bambata Pai 21:8-10; AGaratio 4:22, 23, 29.

Wai gu Abarayama akaragapai? Ani nageda gupai nga: “Gu pai re ki gberẽ ti Abarayama gbe tipa wiriko.” Yisamaere aima ngba tiko, na gu nyemuse nga ga bagude naadu tiko, ko aarengbanga ka mangapai wo te. Ono tie, Yekova aima bi gipai re wenengai, ko kini rimisi tiko ku rogoyo. Ani nageda gupai nga: “Mbori . . . ki ya fu Abarayama, ‘Ka gu pai rúngosi nga ro tipa wiro na ga kanga re ya. Gu pai Sara ka gumba ha foro dunduko, mo ídi he ki mangi kina ha, bambiko kina rogo Yisaka yo i ka yamba ngbatungaro ni.’” Yekova akido Abarayama nga ko nika ngera angerafuo Agara gbiati wiriri. Gi ruru kumba nangia Abarayama re aima idaha.—Bambata Pai 21:11-14.

Sara angia ndikidi diakumba fu Abarayama, ndikidi badiarogatise. Ri anaagumbanga kina gupai Abarayama aaida ka giaha te. Ho ri abi kpakarapai ni, nga gu naabi pa aborokporo na pa gayo raka kumbatayo, ri agumba kina ndikidi rengo fu kumbari. Pa gumba ri gipai re aayugongo gupai nga ri aadunga na irisa te te. Nirengo, gu mokedi nangia Petero, nangia kumbakudee ni tiko, ayugu Sara ni gu diakumba naadu na bawene kpiapai nayugu irisa fu kumbari. (1 AKorindo 9:5; 1 Petero 3:5, 6) Ni rengo, ka Sara aongo aonga na gipai re, ka ri ayugungo gari irisa fu Abarayama te, gupai ka mangi ko gbiati gako aborokporo aima du ni bakerehe. Sara agumba kina gupai si aaida ri gumbaha.

Dungu dereakumba nabi ga Sara kpiapai na nyanyakipaha. I ima wirika gupai beri nga ka gumba rengo na rogo irisa yo fu akumba yo. Kura dereakumba kinaho, ni naaberã gupai nga si naida Mbori mangipai amanga wa gu ko amangihe tipa gupai nadu tipa Sara. Wa vura duhe wo, i nawirikapai awirika ti ga Sara bakere idapase, nyemuse, gbiati hipai.

Wa vura duhe nga, Yekova ni tiko ayambu rimo gi bawene sino dee re nga “Na abakindo,” ono ri aaidanga i nimangi ri wa nakindo te. Si tie nzunzu nga ho ri akpi ni na garãri nga 127, Abarayama “ki ni kpari ni aume ki nita ngbaduko tipa Sara.” * (Bambata Pai 23:1, 2) Ko aima zanga gako “Na abakindo” ni rengo. Zanga kapa, Yekova Mbori aima zanga gi ruru dee re—na ko namaaberã ko tipa ka zingisa ri be kpio ku rogo paradizo auru kpotosende. Nyenye wene raka napido Sara kumbatayo—gbiati agu aboro dunduko nawirika gari idapase.—Yoane 5:28, 29.